Fjölmiðlun á krossgötum II
Málstofustjóri: Birgir Guðmundsson
Í málstofunni mun verða fjallað um stöðu frétta og blaðamennsku og fjölmiðlunar almennt á tímum þegar rekstrarforsendur hafa að verulegu leyti brostið. Ný tækni og nýjar tegundir miðla hafa með magvíslegum hætti skorað á hólm grunnatriði faglegrar blaðamennsku og mun í málstofunni fjallað um sum þessara atriða út frá nýjum rannsóknarniðurstöðum á Íslandi og erlendis.
Sjá ágrip erindanna hér fyrir neðan.
Fjölmiðlastyrkir – íslenska útgáfan
Fyrir skemmstu veittu stjórnvöld styrki til einkarekinna fjölmiðla samkvæmt nýlega samþykktum breytingum á lögum um fjölmiðla, en á fyrra ári fengu rekstraraðilar úthlutað sérstökum styrkjum vegna tekjutaps af völdum Covid-19. Í umræðu um málið innan þings og utan var ljóst að sitt sýndist hverjum um ágæti þessa. Sumum þótti ekki nóg að gert á meðan aðrir óttuðust að vegið væri að frjálsri fjölmiðlun. Í erindinu er gerð grein fyrir fjölmiðlastyrkjum í bráð og lengd, fyrirkomulagi þeirra, hvaða markmiði þeim er ætlað að ná og helstu röksemdum með og á móti fjárhagslegum ívilnunum stjórnvalda til einkarekinna fjölmiðla. Sýnt er fram á að fyrirkomulag beinna styrkveitinga til einkarekinna fjölmiðla hér á landi er afar frábrugðið því sem hefur viðgengist á Norðurlöndum og almennt í Evrópu og að aðkoma þess opinbera að þróun og uppbyggingu fjölmiðlamarkaðarins hefur verið með öðrum hætti en víðast í nágrannalöndum okkar. Leiddar eru líkur að því að þessi sérstaða stafi af sérkennum íslensks fjölmiðlamarkaðar sem hefur ætíð einkennst af mikilli samþjöppun og ríkum hagsmunatengslum við atvinnulíf og stjórnmál.
Lykilorð: fjölmiðlastyrkir, fjölmiðlar, Ísland
Viðhorf íslenskra blaða- og fréttamanna til streitu og álags á tímum heimsfaraldurs
Þær frumniðurstöður sem hér eru kynntar eru lítið brot af rannsókn á íslenskum blaða- og fréttamönnum sem framkvæmd var með netkönnun vorið 2021 en tilgangurinn var að skoða starfsumhverfi blaða- og fréttamanna. Þátttökuhlutfall var 50,5%. Rannsóknin er hluti af alþjóðlegri rannsókn á blaða- og fréttamönnum um allan heim, Worlds of Journalism Study, og tekur Ísland nú þátt í annað sinn. Markmið rannsóknarinnar var m.a. að kanna hvaða áhrif COVID-19 hefði haft á starfshlutfall blaða- og fréttamanna, og viðhorf þeirra til streitu og álags. Niðurstöður benda til að 67% blaða- og fréttamanna hér á landi vinni 50-59 klukkutíma á viku og að helmingur þeirra sinni starfinu heiman frá sér í 10-19 klukkutíma á viku. 70% unnu fulla vinnu á ótímabundnum ráðningarsamningi en 14% höfðu orðið fyrir breytingu á starfshlutfalli frá febrúar 2020. Þar af höfðu 63% verið í fullri vinnu áður. Hins vegar leiðir greining á kynjamuninum í ljós að konur eru hlutfallslega mun líklegri en karlar til að vera í hlutastarfi og hafa orðið fyrir breytingu á starfsaðstæðum sínum. Hlutfallslega fleiri konur sögðust einnig hafa upplifað streitu á síðustu sex mánuðum fyrir könnunina; þær höfðu líka frekar áhyggjur af líkamlegri og andlegri heilsu sinni, og að missa starf sitt á næstu 12 mánuðum. Einn af hverjum fjórum blaðamönnum telur að hann vilji ekki starfa í faginu eftir fimm ár.
Ógnir og óvissa í blaða- og fréttamennsku á Íslandi
Blaða- og fréttamenn og fréttamiðlar hér landi og um heim allan glíma við fordæmalausa og margþætta kreppu. Þessi kreppa er að mörgu leyti talin getað ógnað sjálfri tilvist blaða- og fréttamennskunnar sem samfélagslegri stofnun. Í þessu erindi verður gerð grein fyrir nokkrum niðurstöðum úr íslenskum hluta alþjóðlegrar rannsóknar, the Worlds of Journalism Study, en markmið hennar er að kortleggja þær ógnir og óvissu sem blaða- og fréttamenn standa frammi fyrir og að öðlast betri skilning á því hvernig þeir bregðast við og laga sig að breytingum. Rannsóknin er lögð fyrir í yfir 100 löndum en þetta er í annað sinn sem Ísland tekur þátt í henni. Í erindinu verður áhersla lögð á starfsaðstæður og –öryggi íslenskra blaða og fréttamanna. Stuðst verður við niðurstöður úr spurningakönnun sem var send á alla starfandi blaða- og fréttamenn á Íslandi fyrr á árinu. Einnig verður byggt á niðurstöðum úr hálfstöðluðum viðtölum sem tekin voru við íslenska blaða- og fréttamenn á þessu ári, þar sem kafað var dýpra í ýmsa þætti sem spurt var um í spurningakönnuninni. Úrvinnsla gagnanna stendur yfir en í erindinu verður varpað ljósi á fyrstu niðurstöður úr rannsókninni er snúa að ógnum og óvissu í störfum blaða- og fréttamanna á Íslandi.
Jón Gunnar Ólafsson og Valgerður Jóhannsdóttir
Lykilorð: fréttamennska, starfsaðstæður, fréttamenning
Ekki benda á mig: Sjónarmið blaðamanna um samfylgd fjölmiðla og stjórnmála
Samfylgd fjölmiðla og stjórnmálaafla eða hugmyndafræði (political parallelism) á Íslandi á tímum markaðsmiðlunar hefur verið skoðaður fræðilega á umliðnum árum, einkum með því að rannsaka afstöðu og notkun stjórnmálamanna á einstökum miðlum og boðmiðlunarleiðum. Í ljós hefur komið að mikill meirihluti stjórnmálamanna og stór hluti almennings líka, telur hefðbundna fjölmiðla taka pólitíska afstöðu í fréttum sínum og stjórnmálamenn hafa ekki mikla tiltrú á fagmennsku eða óhæði blaðamanna. Hins vegar hefur til þessa skort upplýsingar um hvernig blaðamenn sjálfir líta á samfylgd fjölmiðla og stjórnmála eða hugmyndafræði og í þessu erindi verða kynntar fyrstu niðurstöður úr íslenskum hluta alþjóðlegu WJS könnunarinnar varðandi þetta atriði. Sú rannsókn var framkvæmd vorið 2021 og var netkönnun sem náði til allra virkra blaða- og fréttamanna landsins og spurningar byggðu í aðalatriðum á alþjóðlegri forskrift verkefnisins. Félagsvísindastofnun sá um framkvæmd könnunarinnar. Spurningar og niðurstöður eru sambærilegar við kannanir sem gerðar hafa verið meðal almennings og stjórnmálamanna og þær því settar í slíkt samhengi til samanburðar. Frumniðurstöður benda til þess að sjónarmið blaðamanna rími vel við sjónvarmið stjórnmálamanna, en athygli vekur að blaðamenn á flestum miðlum kannast miklu síður við að samfylgd sé með stjórnmálastefnum eða hagsmunum á þeim miðli sem þeir vinna á sé hjá öðrum miðlum.
Lykilorð: samfylgd fjölmiðla og stjórnmála, pólitísk boðmiðlun, blaðamennska